اجرای تاکتیک‌های خاص پروازی؛ از حفظ تعادل بالگرد با موتور خاموش تا فرود اضطراری

گروه دفاعی امنیتی دفاع پرس- مقداد کامکار: هوانیروز قهرمان ارتش جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهمترین نیروهای اثرگذار از گذشته تا به امروز همواره بخشی از استراتژی دفاعی ایران اسلامی را به دوش کشیده و همانطور که در دوران دفاع مقدس حضور موثر، مومنانه و متهورانه داشته و توانسته در تمامی عملیاتها رشادتهای به یادماندنی و شگرفی را از خود به یادگار بگذارد، هوانیروز حتی بعد از اتمام جنگ تحمیلی نیز ماموریتهای مختلفی را در راستای ایجاد امنیت و کمک رسانی امداد و نجات مقابله با ضد انقلاب و گروهکهای منافق و متجاوز در شهرهای مرزی انجام داده است که هر کدام بنا به اهمیت نیاز به توضیح و تفسیر گسترده ای دارد، که به علت اطلاعات طبقه بندی شده و ملاحظات امنیتی فقط می توان به گوشه ای از این دلاورمردیها اشاره داشت؛ از اینرو خبرگزاری دفاع مقدس طبق وظیفه ذاتی و رسالت بنیادین جهت کسب اطلاع و ارائه تلاشهای خطیر هوانیروز به یکی از بزرگترین مراکز آموزشی خلبانی و فنی این یگان  (پایگاه شهید وطن پور) در اصفهان که از گذشته تا به امروز نقش مهمی را در تربیت کادر فنی و پروازی مومن و متخصص ایفا نموده، مراجعه کرده و گفتوگویی خواندنی را با سرهنگ خلبان ستاد مجتبی روحانی فرمانده این پایگاه ترتیب داده است.

سوال: لطفا خودتان را معرفی کنید و بگوید از چه سالی وارد ارتش و یگان هوانیروز شدید؟

بنده سرهنگ ستاد خلبان مجتبی روحانی استخدامی سال 63 دانشکده افسری امام علی(ع) هستم و تا سال 66 تحصیلاتم را در این دانشگاه ادامه داده و فارغ التحصیل شدم. در دورانی که به عنوان افسر در دانشکده فعالیت  می کردم به سبب اشتیاق و علاقمندی به سمت خلبانی و هوانیروز گرایش پیدا کردم.

در سال 68  جهت گذراندن دوره های خلبانی به مرکز آموزش هوانیروز آمدم و تا سال 70 آموزشهای لازم را در همین مرکز طی کرده و به عنوان خلبان فارغ التحصیل شدم؛ به سبب کسب مهارت های لازم پس از مدتی به عنوان کاندیدای استاد خلبانی برگزیده شده و شروع به تدریس درسهای زمینی پرواز در این مجموعه کردم و بعد از آن دوره استاد خلبانی را طی کرده و مدتی در همین پایگاه دانشجویان بالگرد 206 را آموزش می دادم و سپس دوره تخصصی بالگرد شنوک را گذراندم.

چندین سال استاد پروازی بالگرد شنوک بودم و در این سمت چندین دوره دانشجو داشتم، در سال 85 به دانشکده افسری امام علی منتقل شده و تا سال 88 به عنوان فرمانده دانشکده پرواز دانشگاه امام علی مشغول به خدمت بودم. سپس دوره دافوس را در دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش طی نمودم و بعد به ستاد هوانیروز منتقل شدم و در اواخر سال 89 و ابتدای سال 90 مجددا به مرکز آموزش برگشتم و مدتی در این مرکز به عنوان جانشین مشغول فعالیت بودم تقریبا  از دو سال گذشته تاکنون هم فرماندهی یگان آموزشی این مجموعه را عهده دار هستم.

* تشکیل مرکز آموزشی هوانیروز اصفهان و تربیت خلبانان جوان

مرکز آموزش هوانیروز اصفهان از سال 55 به طور رسمی تاسیس شد و در آن دوران خلبانان آمریکایی کادر آموزشی فنی و پروازی این مرکز را تشکیل می دادند. این افراد آموزشهای لازم را مطابق با بالگردهای گسترده خریداری شده تهاجمی، شناسایی و رزمی و ترابری ارائه می کردند، که البته این حضور مستشاری برای کشور در آن دوران هزینههای گزاف اقتصادی و امنیتی را بدنبال داشت.

در همان سالها به خاطر گستردگی ناوگان هوانیروز تعداد زیادی از افسران دوره آموزش های فنی و پروازی را در این پایگاه گذرانده و برخی هم در همان سنین جوانی به درجه استاد خلبانی رسیدند و در کنار اساتید آمریکایی به ارائه خدمات آموزشی و پرورش نیروهای جوان پرداختند.

* گرایش افسران جوان هوانیروز به انقلاب

هوانیروز در سالهای مقارن با انقلاب اسلامی به سبب برخورداری از ساختار جوان و حقیقت جوی جاذبه گرایش به انقلاب اسلامی را به طور گسترده در خود ایجاد کرده بود به نحوی که مطابق با مستندات تاریخی پیش از آن اقدام انقلابی و متعهدانه همافران نیروی هوایی و بیعت شان با حضرت امام (ره)، جمعی از خلبانان و نیروهای فنی پایگاه هوانیروز اصفهان در اقدامی متهورانه از این پایگاه به طرف مسجد سیّد اصفهان به راه افتاده و با سر دادن شعارهای انقلابی آمادگی خود را برای پیوند با مردم اعلام نمودند.

* هوانیروز و ساماندهی غائله کردستان

هنوز یکماه از پیروزی انقلاب نگذشته بود که غائله کردستان و برخی آشوب های منطقه ای در نقاط حساس مرزی ایران اتفاق افتاد که عمده آن از تحرکات عناصر ضد انقلاب در کردستان نشات گرفته بود. کومله و عناصر ضد انقلاب در اقدامی خرابکارانه به تصرف پاسگاهها و برخی مناطق شهری پرداخته و بدین ترتیب در برابر انقلاب جبهه گیری کردند. در آن دوران هوانیروز با استفاده از ظرفیتهای بالگردی و خلبانان زبده در سخت ترین شرایط حضور موثر و حیاتی پیدا کرده و توانست با کمک نیروهای مردمی و انقلابی و همچنین نیروهای ارتشی و سپاهی ضربات سهمگینی را به دشمن وارد نماید. البته تعدادی از اساتید این مرکز آموزش هم جهت کمک و مقابله با عناصر ضد انقلاب به صورت داوطلبانه وارد کارزار می شوند.

بدون تردید نقش هوانیروز در ساماندهی این غائله ها بسیار موثر و تعیین کننده بود، خلبانان هوانیروز توانستند  جریان های ضد انقلاب را در مناطق ناآرام تارو مار کرده و اجازه اتصال این عناصر را به یکدیگر ندادند.

* نقش هوانیروز در توقف ماشین جنگی صدام/ حضور هوانیروز در تمامی عملیات ها

با آغاز جنگ تحمیلی و حمله صدام به مرزهای کشور از هم گسیختگی و عدم انسجام کافی نیروها و همان شرایطی که قبلا ذکر گردید؛ باعث شد تا هوانیروز که حالا دیگر تجربه جنگ در کردستان را هم اندوخته است با آمادگی و جسارت مضاعفی وارد عرصه نبرد با متجاوز شود؛ هوانیروز در آن دوران به کمک نیروی هوایی توانست ماشین جنگی عراق را که با چندین لشکر زرهی و نیروی زمینی گستردهای به کشور تجاوز کرده بود را متوقف کند و بدین ترتیب فرصت لازم را جهت بازیابی، سازماندهی و طراحی عملیات های گسترده برای بازپس گیری مناطق اشغال شده به نیروهای مسلح واگذار کند.

بنابر اطلاعاتی که ما داریم هوانیروز در دوران دفاع مقدس در تمامی عملیات ها اعم از عملیات های مشترک و غیر مشترک همواره جهت پشتیبانی نیروها حضور یافته است.

* ساقط کردن میگ عراقی با موشک بالگرد کبرا

هوانیروز خاستگاه رشد و پرورش بسیاری از خلبانان و مهندسان فنی بوده است که در دوران دفاع مقدس با انجام کارهای شاخص و منحصربفرد توانستند تاریخ ساز و شگفتی آفرین شوند؛ برای نمونه خلبان "اسماعیل صحتی" یکی از خلبانان فداکار هوانیروز بود که توانست در اقدامی هوشمندانه با موشک بالگرد کبرا جنگنده میگ  نیروی هوایی عراق را ساقط کند.

* ارتقای کمی و کیفی سطح آموزشها نسبت به گذشته

از وضیعت و روند فعالیت های این پایگاه و تفاوت آن به لحاظ کمی و کیفی با گذشته بفرمایید؟

حجم و کیفیت آموزشها برای تامین نیروهای مسلح نسبت به قبل ارتقای قابل ملاحظه ای داشته است ضمن اینکه در گذشته یگان آموزشی ما به لحاظ قطعات و یا تعداد بالگردها مشکلی نداشتند و به هر تعداد بالگردی که می خواست به سهولت در اختیارشان قرار می گرفت. برخی از قطعات ما همچنان با ظرافت نگهداری میشوند چون ساخت و تولید آن بسیار هزینه بر است.

امروز ما سعی می کنیم بسیاری از قطعات را با ظرافت و دقت حفظ کنیم تا به هیچ وجه در روند آموزشی وقفه ای بوجود نیاید. ما در طول این سالها سعی کردیم که بحث آموزش های فنی و پروازی را به طور مداوم داشته باشیم و نگذاریم خللی در آن ایجاد گردد.

روشهای آموزش زبان تخصصی را به روز کرده ایم و در این رابطه از ابزارهای سمعی و بصری  استفاده می شود تقریبا با ابزارهای جدید کار انجام می دهیم.

به دلیل تغییر در فرم سازمانی یگان ها، ایجاد پایگاههای جدید و گستردگی آنها در سطح کشور و تامین نیازهای نیروهای مسلح به نسبت قبل تعداد خلبانان، کادر پروازی و مهندسان افزایش چشمگیری یافته است.

افسران فنی و پروازی چه مراحلی را طی می کنند؟

در مرحله اول زبان تخصصی را فرا می گیرند و بعد دروس تخصصی پرواز را به صورت زمینی اجرا می کنند سپس با دستگاه شبیه ساز پرواز می کنند و بعد مقطع ابتدای ورود به پرواز را می گذرانند که مقطع بسیار حساس است از این جهت که یک خلبان برای نخستین بار پرواز مستقل را انجام می دهد و در عین حال دانشجویان مهندسی و فنی هم گذراندن دوره زبان تخصصی مباحث عمومی فنی را در آشیانه ها می بینند و با انواع سیستم ها آشنایی پیدا کرده و سپس وارد جزئیات می شوند و به شاخه های مختلف بدنه، ملخ، موتور، یا وسایل الکترونیکی، تقسیم می شوند و آموزش ها را در بالگردهای آموزشی تجربه می کنند و سپس مطابق با تخصص ها وارد عرصه های فنی و پروازی می شوند.

سپس برای افسرانی که دوره های عمومی پروازی را طی کرده اند و به کسوت خلبانی درآمدند دوره های تخصصی پرواز با بالگرد آغاز می شود، دوره تخصصی بسته به توانمندی و علاقه خلبان با انتخاب یکی از انواع بالگردهای جت رنجر، کبری، 214 و یا شنوک ادامه می یابد. و بعد فارغ التحصیل می شوند که از این افراد کسانی که با استعداد تر و توانمندتر هستند در همین مرکز جهت استاد خلبانی حفظ و یا در گروههای دیگر وارد می شوند.

* آموزش افسران نیروی هوایی و نیروی دریایی در این پایگاه

آیا از دیگر نیروها هم دانشجوی دوره خلبانی و پروازی دارید؟

بحث آموزش ما فقط نیروهای هوانیروز را در بر نمی گیرد از نیروی دریایی، هوایی هم افسر فنی و هم خلبانان پروازی را مورد آموزش قرار می دهیم. البته در چند سال قبل حتی از کشورهای خارجی نیز دانشجوی دوره خلبانی را داشتیم که بنده خودم این تجربه را در این پایگاه دارم.

* آموزش بزرگترین خلبانان شهید در پایگاه اصفهان

بسیاری از شهدای شاخص و دیگر شهدای عزیز هوانیروز دورههای آموزشی خلبانی پروازی و فنی را در این آموزشگاه گذرانده اند. کسانی که در بیشترین عملیاتها حضور داشتند و در صحنه کارزار بی رقیب بودند و هیمنه دشمن را شکستند در این پایگاه آموزش های لازم را دیده اند و این یکی از افتخارات مهم این پایگاه است.

نحوه آموزش و تمرینات این پایگاه چگونه است؟

ما سعی کردهایم تا با توجه به تجربیات جنگی و موارد آموزشی که در کتابها ارائه شده است آیتمهای آموزشی را به طور مستمر تمرین کنیم، مرکز آموزش همچنین در طول سال به طور متناوب رزمایش هایی را در دستورکار دارد که طی آن دانشجویان طبق سناریوی اعلام شده وارد صحنه شده و تاکتیک های مختلف را  به نمایش می گذارند.

جابه جایی نیرو، حمل بار، خودرو، حمل توپهای پدافندی، تیراندازی و اجرای آتش همه این موارد در رزمایش ها انجام می شود و دیگر اساتید یا افسران ارشد نحوه کار را مورد ارزیابی قرار می دهند.

*ایجاد دروس جدید متناسب با نوع تهدیدات 

آیا رصد تهدیدات سبب شده که در دروس آموزشی مطالب جدیدی ارائه شود؟

همانطور که عنوان کردید یکی از مهترین کارهای نیروی زمینی که در هوانیروز نیز به عنوان یک موضوع اصلی مورد توجه است شناسایی و رصد تهدیدات پیشرو است، لذا تهدیدها دائما رصد شده و متناسب با نوع آنها طرح های درسی و آموزشی به روز شده و ارائه می گردد، همچنین در این پایگاه تاکیتکهای جنگی براساس استراتژی و ابزارهای تسلیحاتی دشمن طراحی و تدوین شده و در رزمایش ها مورد استفاده قرار می گیرد و سپس بازخوردگیری می شود و در نهایت اصلاحات لازم در آن صورت می گیرد.

* نصب تسلیحات جدید بر روی بالگردها متناسب با تهدیدات نوین

براساس تهدیدات تسلیحات جدید در صنعت دفاعی ساخته و در اختیار ما قرار می گیرد ما این تسلیحات را بر روی بالگردها نصب کرده  و تست می کنیم و در بحث آموزشهای اولیه صفر تا صد را عهده دار هستیم.

* حضور در عملیات های امداد و نجات و کمک به سانحه دیدگان از دیگر ماموریتهای پایگاه شهید وطن پور

به غیر از مباحث آموزشی ماموریتهای دیگری دارید؟

البته به غیر از مباحث آموزشی کارهای جانبی هم ما داریم مثلا در اصفهان چند فروند از بالگردهای ما مسئولیت کارهای امداد و نجات و رسیدگی به سوانح و اتفاقات ناگهانی استان همچون سیل، زلزله، کمک به انجام انتخابات در مناطق صعب العبور را بر عهده دارند.

* کمک به دو خلبان حادثه دیده هواپیمای اف 7 نیروی هوایی

لطفا توضیح بیشتری بدهید؟

از طلوع آفتاب تا غروب تعدادی از خلبانان بالگردهای 214 به صورت آلرت و آماده باش در اتاق رسکیو حضور دارند که در صورت تحقق سانحه و اتفاقات ناگواراولین وسیله پرنده ای که به کمک آن می رود بالگردهای این پایگاه آموزشی است؛ برای نمونه آخرین حادثه ای که در این منطقه رخ داد، بحث سانحه برای هواپیمای اف 7 نهاجا بود که هنگام بروز مشکل به برج مراقبت اعلام کرد که دچار نقص فنی شده و همان لحظه که شاید هنوز هواپیما در آسمان بود و سقوط نکرده بود، برج مراقبت به این پایگاه اطلاع میدهد و زنگ آلرت به صدا درمیآید و بدین ترتیب خلبانان بالگرد 214 ما که در اتاق رسکیو حاضرند با شنیدن صدای زنگ به سرعت به طرف بالگردها روانه شده، استارت زده و تیکاف می کنند و پس از بلند شدن تازه از محل وقوع حادثه سوال می کنند که به آنها اطلاع داده می شود و به طرف نایین که محل سانحه بود می روند و هر دو خلبان را که آسیبهای سطحی  دیده بودند را به نزدیکترین مرکز درمانی انتقال می دهند.

چون هر روز ما بحث آموزش پروازی داریم لذا همیشه یک فروند بالگرد باید  برای بحث امداد و نجات آماده باشد.

نمونه دیگر اینکه چند سال پیش یک هواپیمای فوکر "ایران ایر" در این منطقه فرود اضطراری داشت و آسیب دیده بود و همان زمان بالگردهای ما جهت کمک به منطقه رسیدند و عملیات امداد و نجات را انجام می دهند.

*ارتقای روحیه سلحشوری افسران خلبان با دیدار از خانوادهای شهدای هوانیروز

یکی دیگر از برنامههای این پایگاه اجرای پروازهای بین شهری و اعزام افسران آموزشی به شهرهای مختلف و دیدار با خانوادههای شهدای دیگر مناطق است، در این برنامه ضمن اینکه تجربه پرواز در شرایط اقلمیی و آب و هوایی مختلف برای خلبانان جوان به دست می آید. سعی بر این است که در مرحله اول از خانواده های شهدای هوانیروزی که در آن شهرستان سکونت دارند دیدار به عمل آید تا دانشجویان نسبت به این شهدا شناخت کافی را پیدا کنند و بدانند میراث دار چه کسانی هستند.

* تست سامانه های جدید بالگردی صنعت دفاعی در این پایگاه

ارتباطتان با صنعت دفاعی چگونه است؟

این مجموعه به سبب استفاده از اساتید با تجربه، عملیاتی و قابل اعتماد همواره ارتباط خوبی را با صنعت دفاعی کشور دارد و معمولا برای تست سامانه های جدید بالگردی از ظرفیت های این پایگاه استفاده می شود.

* اعزام اساتید با تجربه این پایگاه به پایگاهها و رزمایش های مختلف جهت ارزیابی

یکی دیگر از فعالیتهای این پایگاه اعزام اساتید با تجربه به رزمایشها و برنامه های دفاعی مختلف جهت ارزیابی فنی و پروازی و بررسی اجرای تاکتیک های رزمی و ترابری در سطح کادر پروازی و فنی دیگر پایگاههای کشور است.

 در مراسم های رژه 29 فروردین روز ارتش تعدادی از بالگردهای مان را به این مراسم می فرستیم. که این خودش برای ما یک رزمایش محسوب می شود چون چند تکنیک در آن اعم از پرواز جمع، پر واز نرمال، پرواز ناوبری را انجام میگیرد و هم در حین پرواز اساتید یکدیگر را مورد ارزیابی قرار می دهند. بحث نقشه خوانی را با هم چک می کنند مناطق و سایت های هسته ای و موشکی را که پرواز نباید بر روی آن انجام شود را رعایت می کنند و این موارد را به دانشجو آموزش می دهند.

* اجرای تاکتیک های نوین جنگال در رزمایش بیت المقدس

در رزمایش بیت المقدس که بنا به دستور سلسه مراتب فرماندهی سوم خرداد ماه مصادف با آزاد سازی خرمشهر برگزار خواهد شد از ظرفیت های بالگردی نیز استفاده می شود، هلی برن نیرو، خودرو تا انواع تیراندازی را هوانیروز در رزمایش بیت المقدس نیروی زمینی ارتش به نمایش می گذارد.

بحث امداد و شناسایی و به کارگیری تجهیزات جدید و مقابله با فضای پارازیته نیروهای مهاجم که بدنبال قطع ارتباط رادیویی هستند از دیگر برنامه های تخصصی هوانیروز در این رزمایش است.

*نقش پایگاه آموزشی اصفهان هوانیروز در ساخت بالگرد ملی

از ابتدای تاسیس صنایع بالگردی در کشور این پایگاه فعال بوده و اساتید خود را جهت کمک به این مراکز فرستاده است و در تمامی مراحل نصب و تولید سامانه های جدید تجربیات خود را در اختیار قرار داده اند. بالگرد شاهد برگرفته از بالگرد 206 است که اساتید این پایگاه در ساخت این بالگرد و انجام آزمون و خطای سامانه های آن کمک های شایانی کردند.

امروز تمامی شرکتهای خصوصی بالگردی که در کشور فعال هستند عمده کارکنان فنی و پروازی شان را هوانیروز تامین کرده و در این رابطه بیشتر از پیشکسوتان بازنشسته و با تجربه این سازمان استفاده می کنند.

آیا سامانهها بالگردی به غیر از ماموریت اصلی توانایی اجرای نبرد هوایی را هم دارند؟

اجرای نبرد هوایی منحصر به هواپیماهای جنگنده است در کتابهای آموزشی و بالگردی ما چیزی به عنوان نبرد هوایی در رسته بالگردی نداریم.

* اجرای تاکتیک های خاص پروازی؛ از حفظ تعادل بالگرد با موتور خاموش است تا فرود اضطراری

از آنجایی که این مجموعه یک پایگاه آموزشی هست برای حفظ جان خلبان و دیگر سرنشینان همواره شرایط اضطراری را تمرین می کنیم، قرار گرفتن در این شرایط و آموزش دادن خلبانان خود یک رزمایش برای ما محسوب می شود که همواره بطور متناوب در آموزشها به آن پرداخته می شود.

برای مثال یکی از مهمترین مانورها و تمرینات ما که در این پایگاه انجام می شود بحث مانور حفظ تعادل بالگرد با موتور خاموش است که خلبان در این مانور دور موتور را باید با استفاده از تکنیکهای پروازی خاص دور موتور را حفظ کرده و گردش بالگرد با به گونه ای کنترل کند تا بالگرد بتواند فرود اضطرای داشته باشد و به سلامت بنشیند.

و یا برخی اوقات سیستمی دربالگرد از کار می افتد که طی این حادثه فرامین کنترل بالگرد برای خلبان سفت و محکم می شود در اینجا خلبان باید بالگرد را در یک جاده صاف همچون یک هواپیما کف بالگرد را به زمین بکشاند و به این طریق فرود بدون سانحه های داشته باشد که به نظر من نیز این مدل تمرینات که با خطر پذیری فزاینده ای همراه است  به نوعی یک رزمایش محسوب می گردد.